Auf der Erfindermesse 1962 in Brüssel erhielt dieses Konstrukt eine Goldmedaille - danach hörte man lange nichts davon, bis in der Funkschau 01/1965 mit 27 Zeilen ein kurzer Bericht erfolgte. Genau ein Jahr später erschien dann ein etwas umfangreicherer Beitrag im Radio-Bulletin.

Auf einer niederländischen Seite (Netzsuche mit "Suplistor") sind weitere Details, wie der Fund einiger Exemplare vor vielen Jahren, Fotos, sowie  die Ergebnisse von Experimenten und die Zerlegung (das Lüften des Geheimnisses mit dem Innenleben: OC71, OC72, AD140) gut dokumentiert. Diese Germaniumtransistoren sind seit 1955 im Einsatz, der Leistungstyp ab 1962 - wobei es auch geeignete Vorläufer seit 1957 gab. Auf den Metallböden der Konstrukte sieht man eingeschlagene Zahlen, wie z.B. 0765, vermutlich für das Fertigungsdatum 07/1965.

Die Tests als NF-Verstärker zeigten dort eine Stromaufnahme von 0.4 A bei 10 V - bis zu über 2 A bei 20 V! Die maximale Spannung durfte lt. Datenblatt 24 V betragen, damit fließt ein erheblicher Strom durch die Lautsprecherspule (12...15 Ω) - da möchte ich kein Lautsprecher sein.. An einen - wahlweisen - Kopfhörer-Anschluss ist garnicht zu denken.

Die Verstärkung ist mehr als ausreichend - kein Wunder bei der 3-fach-Darlington-Schaltung; wenn man von einer Multiplizierung der jeweiligen hfe-Werte ausgeht, kann diese demnach zwischen 300'000 und 1'000'000 liegen, Die Wiedergabe subjektiv klar - es gibt auch kaum frequenzbeeinflussende Bauteile, außer der erforderlichen Gegenkopplung. Die Ausgangsleistung wurde mit 1 W angegeben.

Die Wärmeentwicklung war allerdings - auch im Leerlauf, denn der hohe  Strom fließt immer - nach einiger Zeit bedenklich hoch, bit zu 75 °C am Gehäuse! Das ist der sichere Tod für die verwendeten Germaniumtransistoren, trotz des soliden Metallchassis. Der innere Aufbau war wohl die Wärmefalle...

Da ich kein solches Bauteil habe, bin ich selbst aktiv geworden und erstellte einen schaltungsgleichen Nachbau (mit OC36 anstelle von AD140). Meine Version hat aber bereits eine gute Wärmeableitung, die sich als ausreichend herausstellen sollte. Die Montage auf ein solides Kleinchassis mit den erforderlichen externen Bauteilen lt. Herstellerangaben und als Input ein Kassettendeck: mehr als ausreichende Lautstärke bereits nach geringem Aufdrehen des Lautstärkereglers.

Allerdings war bereits nach kurzer Dauer bei einem der zwei in Serie geschalteten 8 Ω-Lautsprecher eine deutliche Erwärmung des Magneten zu spüren. Nach etwa 20 Minuten habe ich den Versuch abgebrochen; meine Testbedingungen waren 10 V bei 300 mA Stromaufnahme.

Verwunderlich ist, dass man diese Schaltung wählte (zudem mit alten Ge-Transistoren ab 1955), und keine (eisenlose) Gegentaktendstufe - da fließt nur Strom bei hoher Lautstärke, ansonsten weniger als 20 mA!

Bei solch hoher Wärmeentwicklung wären Siliziumtransistoren wesentlich besser geeignet - die gab es bereits zu diesem Zeitpunkt bzw. kurz danach, also z.B. BC107 / BC141 / BD106, 2N3054, 2N1486 o.ä.

Integrierte Schaltungen für NF-Endstufen waren bereits in der Entwicklung und erschienen ab 1967/68, wie IC-10, SL403 oder TAA611.

Attachments

• Nachbau_Details (71 KB)
• Nachbau_Chassis (118 KB)

DE SUPLISTOR

een nieuw versterker onderdeel

Een nieuwe ontwikkeling op het gebied der halfgeleiders — de uit België afkomstige Suplistor — is sinds enige ttijd ook in ons land verkrijgbaar. De Suplistor bestaat uit drie in één huis ondergebrachte germanium-transistoren, die in emissorschakeling met elkaar zijn gekoppeld. Deze cascadeschakeling resulteert in een hoge versterkingsfactor, namelijk ca. 100.000. Het afgegevien vermogen mag maximaal 2,5W bedragen. De Suplistor bezit een signaalruisverhouding van circa 70 à 80dB, terwijl door de directe koppeling van de transistoren de fazeverschuiving gelijk is aan die van een enkele transistor.

Vooral bij sterke tegenkoppeling is dit een belangrijk punt. Een ander voordeel van de directe koppeling is dat de Suplistor als gelijk- en als wisselstroomversterker kan worden toegepast. In de collectorkring kan een laagohmige belasting — b.v. een luidspreker — worden opgenomen. Met een gering aantal onderdelen is dan op eenvoudige wijze een complete audiofrequent versterker te bouwen. Het schema van een dergelijke versterker is getekend in fig.1. In totaal zijn in deze schakeling slechts 2 condensatoren en 3 weerstanden toegepast. De impedantie van de luidspreker is niet bijzonder kritisch; hetzelfde geldt voor de voedingsspanning, welke maximaal 24V mag bedragen.

Slechts dient er voor gezorgd te worden, dat de Suplistor zodanig is ingesteld dat de spanning tussen collector en emissor gelijk is aan de spanning over de spreekspoel van de luidspreker. Hiertoe dient de waarde van de weerstand R tussen basis en collector experimenteel te worden vastgesteld. In ihet algemeien zal met öen waarde van 50 à 200 kΩ de juiste instelling van de Suplislor kurmen worden verkregen. Het uitgangsvermogen van de versterker volgens fig.1 bedraagt circa 1W. De ingangsimpedantie is voldoende hoog voor directe aansluiting van een kristal-pickup.

In fig.3 is de frequentiekarakteristiek van deze versterker getekend (kromme I). Tevens is in deze grafiek de RIAA-kromme aangegeven, volgens welke een groot aantal grammofoonplaten worden opgenomen. Hieruit blijkt dat de afnemende versterking van de Suplistor bij hogere frequenties juist deze RIAA-kromme compenseert. Slechts voor het gebied beneden 1000Hz dient een correctiefilter te worden aangebracht. Fig.4 toont een dergelijke filter, dat tussen de ingang van de versterker en de pick-up wordt aangesloten.

In bepaalde gevallen kan het gewenst zijn dat de versterker een nagenoeg rechte frequentiekarakteristiek bezit. Hiertoe kan het schema van fig. 2 dienen, waarbij in de basiskring van de Suplistor een correctiefilter is opgenomen. Kromme II in fig.3 toont de hiermede bereikbare frequentiekarakteristiek.

Zoals uit de bovenstaande schakelingen blijkt, is het mogelijk met een Suplistor op betrekkelijk eenvoudige en snelle wijze a.f. versterkers te bouwen. Vanzelfsprekend kan de Suplistor ook nog voor andere toepassingen — zoals b.v. RC-generatoren, relaisversterkers, gelijkspanningversterkers enz. — worden toegepast. Een nadeel van de Suplistor, dat in het bijzonder geldt voor draagbare apparaten, is het vrij hoge stroomverbruik. Gesteld mag dan ook worden dat de Suplistor in eerste instantie geschikt is voor netvoeding en voor toepassing in voer- of vaartuigen waar een accu beschikbaar is.

Het bouwen van een Suplistor-versterker is vanzelfsprekend bijzonder eenvoudig. De opstelling van de onderdelen is geenszins kritisch; wel dient er voor voldoende koeling te worden gezorgd. Hiertoe wordt het huis door middel van de drie bijgeleverde schroeven direct op een aluminium plaat van 2 à 3 mm dikte gemonteerd. Hierbij dient er rekening mee te worden gehouden, dat de voet van de Suplistor galvanisch is verbonden met de emissor, terwijl het huis op collector-potentiaal is aangesloten, (zie ook fig.5.).

Experimentele versterkerschakeling met een Suplistor 4003. Alle benodigde onderdelen zijn direct met de aansluitingen van de Suplistor verbonden. De leiding rechts is verbonden met de luidspreker, terwijl links (bij de weerstand van 10kΩ) de pickup kan worden aangesloten.

H. HINLOPEN

Franz Harder hat den Bericht in der Funkschau Januar 1965 zur Verfügung gestellt, dafür herzlichen Dank. In diesem Bericht  wird auch der korrekte Firmenname des Herstellers für den Suplistor 4003 genannt. "Kü" vergisst aber zu erwähnen dass das Bauteil auf ein Kühlblech (z.B. 3mm Aluminium) geschraubt werden soll.